Nieuwe LED armaturen, strak licht, moderne besturing, en toch lopen groepen sneller vol dan verwacht, worden automaten warm of moet u meer verdeelkasten inzetten dan begroot. De kans is groot dat Power Factor (PF) de stille boosdoener is. PF ziet u zelden als eerste in een offerte, maar bepaalt in de praktijk hoeveel “netruimte” uw installatie vraagt en hoe soepel alles samenwerkt. In dit artikel leggen we in gewone taal uit wat PF is, waarom het bij LED verlichting telt, waar u op moet letten in specificaties en hoe u problemen voorkomt.
Wat is Power Factor (PF)?
Power Factor geeft aan hoe “netvriendelijk” een armatuur stroom uit het net opneemt. Hoe dichter PF bij 1,0, hoe beter. Bij een lage PF loopt er meer stroom door kabels en automaten dan strikt nodig is om hetzelfde licht te produceren. U ziet PF dus als een graadmeter voor hoe netjes spanning en stroom met elkaar “meelopen”.
Belangrijk om te onthouden:
- PF is géén directe maat voor lichtopbrengst of energiezuinigheid van de LED zelf.
- PF zegt wél iets over belastbaarheid van groepen, warmteontwikkeling in componenten en hoeveel armaturen u veilig op één groep kunt zetten.
- LED-drivers bevatten elektronica om PF te verbeteren; kwalitatieve drivers halen vaak PF ≥ 0,9.
Waarom PF bij LED verlichting echt telt
1) Meer armaturen op een groep, of juist niet
Bij een lage PF vraagt hetzelfde lichtniveau meer stroom uit het net. Gevolg: U bereikt sneller de grens van een groep of moet dikker bekabelen. Dat kost ruimte, geld en flexibiliteit bij uitbreiding.
2) Betrouwbaarheid en levensduur
Hogere stroom betekent extra warmte in kabels, klemmen en automaten. Over tijd vergroot dat de kans op storingen. Een goede PF helpt juist om de installatie koel en stabiel te houden.
3) Netkwaliteit en samenwerking met andere componenten
LED drivers met goede PF werken soepeler samen met andere verbruikers. Zeker in omgevingen met veel elektronica (heftrucks, machines, HVAC) wilt u dat verlichting geen extra belasting vormt.
4) Energie en duurzaamheid
Een nette PF zorgt voor minder onnodige verliezen in de installatie. Dat is beter voor uw energiesysteem én het duurzaamheidsprofiel van het gebouw.
Conclusie: PF gaat niet over “mooie cijfers op papier”, maar over installatiecapaciteit, stabiliteit en toekomstbestendigheid.
PF, THD en inrush: De drie-eenheid in de driver
PF staat nooit alleen. Let tegelijk op:
- THD (Total Harmonic Distortion): geeft aan hoe “schoon” de opgenomen stroom is. Laag THD = Minder risico op storingen en warmtelast in de infrastructuur.
- Inrush (inschakelstroom): Korte piek bij inschakelen. Een lage inrush maakt het eenvoudiger om meer armaturen per automaat te plaatsen.
- PF (Power Factor): Hoe beter (dichter bij 1), hoe minder stroom u nodig hebt voor hetzelfde werk.
Kwalitatieve LED drivers scoren hoog op PF, laag op THD, beheersbaar op inrush. Dat ziet u terug in minder verrassingen bij oplevering en uitbreidingen.
PF en dimmen: Waar u op moet letten
- Niet elke driver houdt een goede PF bij lage dimniveaus. Sommige drivers “zakken” qua PF wanneer u sterk dimt.
- DALI, 1–10 V of draadloos: Het protocol zegt niets over PF op zich; het gaat om de kwaliteit van de driver achter dat protocol.
- Vraag uw leverancier om PF-waarden bij de relevante dimstanden (bijv. 100%, 50%, 10%). Zo voorkomt u dat de installatie bij nachtstanden ineens minder netvriendelijk wordt.
PF en noodverlichting: Kleine laadstroom, groot effect
Bij noodverlichtingsarmaturen of armaturen met geïntegreerde accu is de laad-/stand-bystroom klein, maar constant aanwezig. In grote aantallen telt dat toch op. Controleer daarom:
- PF en stand-by van de noodunit,
- Of laadmodules gespreid zijn over groepen,
- En of de centrale testfunctie geen piekbelasting veroorzaakt.
Hoe fabrikanten PF verbeteren (en hoe u dat herkent)
Actieve PFC (Power Factor Correction) in de driver corrigeert de stroomopname zodat PF richting 0,95–0,99 gaat en THD omlaag. U herkent een goede driver aan:
- Helder opgegeven PF-waarde (bijv. “PF ≥ 0,95 @ 230 V”),
- THD-specificatie (bijv. “THD < 10%”),
- Inrush-gegevens (piek en duur),
- Eerlijke stand-by vermelding,
- Een EPREL/energielabel dat consistent is met de opgegeven waarden,
- En testrapporten (bij voorkeur volgens relevante IEC/EN-normen).
Veelgemaakte misverstanden (kort én duidelijk)
- “PF heeft geen invloed op mijn energierekening.”
U betaalt kWh op basis van werkelijk verbruik, maar een slechte PF vergroot de stroom in uw installatie. Dat kost u capaciteit, warmte en flexibiliteit.
- “PF = Efficiëntie.”
Nee. Efficiëntie ziet u in lm/W (licht per Watt). PF gaat over hoe netvriendelijk u dat Watt uit het net trekt.
- “Met een hoge lm/W zit ik altijd goed.”
Niet per se. Een armatuur kan efficiënt zijn in licht, maar ongunstig in PF/THD. Kijk naar beide.
- “Alle drivers zijn hetzelfde.”
Integendeel. De driverkwaliteit bepaalt voor een groot deel PF, THD, inrush en daarmee de praktische inpasbaarheid van uw verlichting.
Waar u in offertes op selecteert (checklist)
- PF-waarde per armatuur (bij nominale spanning én, indien relevant, bij dimniveaus).
- THD en inrush: Vraag om concrete cijfers, geen marketingtaal.
- Stand-by verbruik: Zeker bij systemen met sensoren/gateways.
- Optiek en raster blijven belangrijk: Met gerichte lenzen heeft u minder totaalvermogen nodig, wat uw installatie ontlast.
- Groepsadvies: Laat uw leverancier aangeven hoeveel armaturen per automaat, inclusief inrush-marge.
- Documentatie: EPREL-vermelding, garantie, en (indien beschikbaar) testrapporten.
Praktijkvoorbeelden
- Kantoorverdieping: Twee ogenschijnlijk gelijke lijnarmaturen; het ene heeft PF ~0,6, het andere PF ≥0,95. Bij gelijke lichtopgave blijkt de installatie met lage PF meer groepen en dikkere kabels nodig te hebben. De variant met hoge PF past wél binnen de bestaande infrastructuur en reduceert warmte in de kast.
- Magazijn met lange gangpaden: Armatuur A is efficiënt in lm/W, maar PF is matig. Armatuur B is net zo efficiënt, maar heeft PF ≥0,95 en lage inrush. B laat zich per groep ruimer indelen en is eenvoudiger uit te breiden zonder extra verdelers.
- Productielocatie: Tijdens nachtstand wordt sterk gedimd. Een deel van de drivers zakt qua PF en veroorzaakt onnodige stroom op enkele groepen. Na ombouw naar drivers met stabiele PF bij lage dimstanden verdwijnen de meldingen en wordt de installatie stiller en koeler.
Samenvatting, PF is de stille randvoorwaarde voor een soepele installatie
- PF dichtbij 1,0 betekent: Minder onnodige stroom, koelere componenten, meer armaturen per groep en meer flexibiliteit bij uitbreiding.
- Kijk altijd naar PF, THD én inrush; deze drie bepalen samen hoe makkelijk uw verlichting zich laat inpassen.
- Vraag PF bij dimniveaus op en vergeet noodstroom/stand-by niet.
- Combineer goede PF met een doordacht lichtplan (optiek, raster) en u krijgt comfortabel licht zónder onnodige netbelasting.
Hoe Dutch Led u helpt
Wij beoordelen uw plannen niet alleen op lux en UGR, maar óók op PF, THD en inrush. U ontvangt:
- Een lichtplan dat klopt in de ruimte,
- Een electro-check met PF/THD/inrush en groepsindeling,
- En een heldere vergelijking van LED armaturen op kwaliteit én inpasbaarheid.
Wilt u zekerheid vóórdat u bestelt? Stuur ons uw plattegrond en uitgangspunten; wij denken met u mee en zorgen dat uw projectverlichting netvriendelijk, uitbreidbaar en betrouwbaar draait, vandaag én over vijf jaar. Neem hier contact met ons op.
