In deze praktische gids zetten we stapsgewijs uiteen wat ondernemers moeten begrijpen rondom het thema LED noodverlichting. Gebruik deze gids als een handvat om het belang van noodlicht in een bedrijfsgebouw te begrijpen, maar ook om te leren welke plichten ondernemers hebben in deze context.

Leer meer over noodverlichting.

Noodverlichting is er om levens te redden in het geval van een calamiteit. Ondernemers zijn in veel situaties verplicht om dit type noodlampen te installeren in hun gebouwen. Om de veiligheid op uniforme wijze te kunnen waarborgen, stelt de overheid in de vorm van wetgeving de nodige eisen aan de noodlampen.

Voor bedrijven en organisaties in het bezit van vastgoed is het wettelijk verplicht om LED noodverlichting te installeren en onderhouden. De aanwezige noodverlichting moet ten minste één uur blijven branden in het geval van een calamiteit, ook als de stroom volledig uitvalt. Hierom moet noodverlichting periodiek worden gecontroleerd, onderhouden en vervangen.

Relevante wetgeving rondom noodverlichting is onder meer te vinden in de Arbowet, het Bouwbesluit, maar ook in Europese normen als de NEN-EN 1838, NEN-EN 60598, NEN 1010, en NEN 3011. In wet- en regelgeving worden gedetailleerde eisen gesteld over de manier waarop noodverlichting moet worden geïnstalleerd, onderhouden en geïnspecteerd.

Hulp of persoonlijk advies nodig? De professionals van Dutch LED hebben alle relevante kennis in huis rondom de installatie en het gebruik van noodverlichting. Wij denken graag mee met ondernemers. Vraag ons daarom vandaag nog (geheel vrijblijvend) naar meer informatie:

Maak een afspraak.

Wat is LED noodverlichting?

LED noodverlichting is een vorm van verlichting die bedoeld is om veilige evacuatie en adequate oriëntatie mogelijk te maken in het geval van een noodsituatie. Dit type LED verlichting is standaard voorzien van een accu, waardoor deze bij stroomuitval altijd ten minste één uur kan blijven branden.

Het gebruik van noodverlichting is verplicht in onder meer bedrijfspanden, overheidsgebouwen, ziekenhuizen en soortgelijke gebouwen. De Nederlandse overheid heeft specifieke eisen en richtlijnen opgesteld om het gebruik van noodlampen in goede banen te leiden. Ondernemers zijn verplicht om zich aan deze wettelijke eisen en richtlijnen te houden.

Noodverlichting is een essentieel onderdeel van de vluchtroute van een (bedrijfs)gebouw. Niet alleen zorgt noodlicht voor goede zichtbaarheid van de vluchtroute, maar ook vult het een rol in binnen de aanduiding van deze vluchtroute (middels pijlen en symbolen). Hierdoor kunnen de noodlampen tijdens een eventuele calamiteit bijdragen aan een veilige en ordelijke evacuatie van een gebouw.

De meeste soorten noodverlichting maken tegenwoordig gebruik van zuinige LED techniek, voornamelijk vanwege de lange levensduur en de energiezuinigheid van dit type lichtbron. Noodlampen moeten altijd branden, dus is het altijd goed om te kiezen voor een hoogwaardige, energiezuinige vorm van noodverlichting. Een professional van Dutch LED kan helpen bij de selectie.

Het waarom van noodverlichting

De verplichting om noodverlichting in bedrijfsgebouwen te plaatsen bestaat niet om ondernemers met overbodige zaken lastig te vallen. Voldoende veiligheid waarborgen in een gebouw is een basisbehoefte. Ordelijke evacuatie van personen tijdens een noodsituatie is de hoofdreden dat noodverlichting een noodzakelijke toevoeging is.

Deze gedachte bestaat niet alleen bij hulpdiensten als de brandweer. Ook de overheid is van mening dat het installeren en onderhouden van noodverlichting een belangrijke taak is van ondernemers met een bedrijfspand. Hierom is een wettelijke verplichting ingesteld, die tot in detail beschrijft hoe en waar noodverlichting moet worden geplaatst.

Ook het financiële aspect mag niet uit het oog worden verloren. Voordat een bedrijfsgebouw kan worden verzekerd voor calamiteiten, wil de verzekeraar eerst bewijs zien van de aanwezige vluchtroutes, noodverlichting en aanverwante zaken. De verzekering keert pas uit bij schade wanneer bewezen is dat deze zaken wettelijk op orde zijn.

Verder zal een goede ondernemer er alles aan doen om een veilige werkomgeving te creëren voor werknemers. Zorg dragen voor personeel is een belangrijke kernwaarde om een bedrijf op een verantwoorde manier te laten opereren. In elke situatie is voorkomen beter dan genezen.

Hierbij zegt de goede zorg voor het personeel ook veel over het bedrijf zelf. Een goed noodplan is niet alleen verplicht en verantwoord, maar straalt ook een betrouwbaar bedrijfsimago uit. Het geeft aan dat de ondernemer aan alle essentiële zaken heeft gedacht om de onderneming goed te kunnen runnen.

Alle relevante normen, wetten en eisen

LED noodverlichting kan niet zomaar geïnstalleerd en in gebruik worden genomen. Dit type verlichting is onderhevig aan specifieke bindende normen, wetten en eisen. Het gaat om een bindende eis die onder de verantwoordelijkheid van de eigenaar van het (bedrijfs)pand valt. Het kan strafbaar zijn om de relevante wetgeving niet in acht te nemen.

In de context van noodverlichting voor ondernemers is onder meer de volgende wetgeving relevant:

• Arbowet: In deze wet staat dat werkgevers verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van hun werknemers. De aanwezigheid en het actieve onderhoud van noodverlichting valt ook onder deze algemene verantwoordelijkheid. Deze verlichting wordt door werknemers gebruikt bij het vinden van vluchtroutes en oriënteren bij een calamiteit. Ondernemers moeten allereerst een risico-inventarisatie uitvoeren om te bepalen welke ruimtes moeten worden voorzien van noodverlichting. De Arbowet verwijst naar de normen NEN 1010 en NEN-EN 1838 voor de benodigde technische specificaties van noodverlichting.
• Bouwbesluit: Hoofdstuk 6, artikel 6.3 geeft aan welke ruimtes noodverlichting dienen te hebben. Een verblijfsruimte met meer dan 75 personen voldoet aan deze eis, alsmede specifieke functieruimtes en besloten ruimtes. Ook geeft het Bouwbesluit informatie rondom de eisen waar noodverlichting aan moet voldoen. Denk hierbij onder meer aan de hoeveelheid en helderheid van het licht (de lichtsterkte, minimaal 1 lux), maar ook aan de werkingsduur van de verlichting in het geval van stroomuitval (autonomietijd, minimaal 60 minuten).
• NEN-EN 1838: Europese norm die de basis vormt rondom de lichttechnische eisen van noodverlichting. Zaken die worden behandeld zijn het doel van noodverlichting, wanneer deze verlichting verplicht is, minimale verlichtingssterkte, inschakeltijd, brandduur, onderhoud en het type signalering (symbolen bij vluchtroutes) er moet worden gebruikt. Een specialist kan de details uit de norm verder helpen toelichten.
• NEN 1010: Overkoepelende norm voor laagspanningsinstallaties, welke eisen stelt aan de veiligheid van elektrische installaties binnen een gebouw. Ook noodverlichting valt hieronder. De norm stelt eisen aan de installatie en het onderhoud van de bekabeling en zekeringen voor noodverlichtingssystemen. Verder worden zaken als adequate bescherming tegen elektrische schokken, oververhitting en kortsluiting behandeld.
• NEN 3011: Vernieuwde norm ter vervanging van de oude NEN 6088-norm. Deze norm stelt eisen over de manier waarop vluchtroutes moeten worden aangeduid. Denk aan vormgeving van pictogrammen, routeaanduiding, kleuren, type verlichting, maar ook de manier van plaatsing.
• NEN-EN-IEC 60598-2-22: Specificering van de eisen voor verlichtingsarmaturen voor noodverlichting. Ondernemers moeten kennis nemen van de veiligheidseisen in deze norm, om probleemloos door de periodieke kwaliteitsinspectie te kunnen komen. Eisen worden onder meer gesteld aan de constructie van armaturen (bestand tegen extreme temperaturen, stoten en andere externe invloeden), prestaties (o.a. lichtopbrengst en brandduur), gestandaardiseerde markering, frequentie van onderhoud en controle en eisen rondom installatie van armaturen.

Gedetailleerde informatie nodig om de bestaande normen en eisen beter te kunnen doorgronden? Dan kan de Nederlandse Vereniging voor Noodverlichting (NVFN) ondernemers verder helpen. De NVFN heeft enkele handige kennisbladen gepubliceerd die wetgeving rondom noodverlichting systematisch en gedetailleerd uiteenzet.

Soorten noodverlichting en hun toepassingen

Er bestaan veel verschillende soorten noodverlichting, elk met zijn eigen specifieke functie. De omstandigheden bepalen welk noodlichtsysteem het beste is voor de situatie. Er kan niet worden gezegd dat één specifiek lichtsysteem beter is dan de andere. We kunnen de lichtsystemen identificeren op verschillende manieren, laten we kijken naar de belangrijkste soorten.

Centrale vs. decentrale noodverlichting

Volgens de Nederlandse Vereniging voor Noodverlichting (NVFN) kunnen systemen voor noodverlichting zowel centraal als decentraal worden georganiseerd. De ene keuze is niet per se beter dan de andere, het is voornamelijk afhankelijk van de situatie.

Bij centrale organisatie van noodverlichting zijn de individuele noodlampen niet altijd direct voorzien van een voedingsbron en accu. Noodstroom wordt in deze situatie aangevoerd vanuit een centrale back-up generator. Deze bestaat omwille van de veiligheid uit meerdere losse onderstations en noodvoedingssystemen. De infrastructuur voor de bekabeling is in een centraal noodverlichtingssysteem vaak de zwakke schakel.

Daarentegen is decentrale organisatie van noodverlichting niet afhankelijk van bekabeling. Armaturen zijn in deze situatie namelijk individueel voorzien van een accu en lader, die direct zullen aanspringen in het geval van stroomuitval. Bij een calamiteit is decentrale noodverlichting dus niet afhankelijk van noodaggregaten, maar van de eigen batterij.

In grote bedrijfspanden wordt regelmatig een combinatie van centrale en decentrale noodverlichting gebruikt. Het gebouw wordt in deze situatie in verschillende zones ingedeeld, die (deels) onafhankelijk van elkaar kunnen functioneren. Het combineren van centrale noodvoeding en decentrale accu’s geeft de gebruiker de voordelen van beide systemen. Dit kan extra veiligheid bieden.

Functieverdeling noodverlichting

Er zijn drie primaire functies van noodverlichting die aangeven welke rol deze speelt in het bredere evacuatieplan van een gebouw:

1. Vluchtwegverlichting: Deze verlichting is bedoeld om de vluchtroute naar de dichtstbijzijnde nooduitgang van voldoende licht te voorzien in het geval van een calamiteit. Dit type noodverlichting moet altijd blijven branden na stroomuitval. Ook bij minder zicht (door bijvoorbeeld rookontwikkeling) moet vluchtwegverlichting duidelijk zichtbaar blijven. Zonder rechtstreeks zicht op een nooduitgang is er een verlichte vluchtrouteaanduiding altijd nodig. Deze moet worden geplaatst op een duidelijk waarneembare plek.
2. Antipaniekverlichting: Voorziet in de behoefte aan noodlicht bij een verzamelzone of verzamelpunt. Deze verlichting is bedoeld om paniek te voorkomen en de evacuatie van personen ordelijk te laten verlopen. De lichtkleur en helderheid wordt aangepast op deze functie en zal dus een kalmerende en ook functionele taak vervullen.
3. Oriëntatieverlichting: Een aanvulling op vluchtwegverlichting en antipaniekverlichting. Dit type lamp verlicht donkere ruimtes om aan te geven waar men zich bevindt in een gebouw. Denk bijvoorbeeld aan technische ruimtes, toiletten, of soortgelijke ruimtes. Het belangrijkste doel van oriëntatie is het vinden van lichtschakelaars, het identificeren van objecten en het bewaren van kalmte in een zeer donkere omgeving. Oriëntatieverlichting wordt geplaatst op strategische locaties om functioneel te zijn binnen het calamiteitenplan. Naast elektrische lichtbronnen kunnen ook zelfverlichtende materialen hieronder vallen.

Relevante eisen voor vluchtwegverlichting

De route naar de nooduitgang moet altijd voldoende worden verlicht. Noodverlichting moet obstakels, hoogteverschillen en de richting van de vluchtroute duidelijk zichtbaar maken. Eisen verschillen per situatie, maar volgens het Bouwbesluit wordt minimaal 1 lux gedurende 60 minuten aangehouden als benodigde lichtsterkte. Vluchtwegverlichting moet minimaal binnen 15 seconden na stroomuitval werken, maar 50% van de lichtsterkte moet aanwezig zijn na 5 seconden.

Een vluchtroute hoeft volgens het Bouwbesluit pas aanwezig te zijn voor een verblijfsruimte van minimaal 75 personen, wanneer er sprake is van een besloten ruimte, of wanneer er sprake is van een functieruimte in een kelder of souterrain. Noodverlichting moet op deze routes worden geplaatst.

Noodverlichtingsarmaturen voor vluchtwegen moeten volgens de NEN-EN-IEC 60598-2-22 op de juiste hoogte worden geplaatst. Hoewel eisen verschillen per situatie, kan een gemiddelde installatiehoogte van 2,2 meter boven vloerniveau als richtlijn worden aangehouden. Plaats armaturen niet te hoog om lichtsterkte te waarborgen.

De tussenafstand tussen individuele lichtbronnen voor noodverlichting mag niet te groot zijn. Belangrijk is dat de minimale lichtsterkte voor de gehele vluchtroute hoog genoeg is. Noodlicht is uniform en schaduwvrij. Er zijn geen vaste eisen voor de tussenwaarde, maar kan bepaald worden met de minimale luxwaarde, het type armaturen, maar ook de hoogte en breedte van ruimtes op de vluchtroute.

Voor vluchtrouteaanduiding wordt een internationale norm voor veiligheidssymbolen toegepast, de ISO 7010. Deze norm is geïntegreerd in Nederlandse wetgeving en geeft aan welke pictogrammen en symbolen er op de vluchtweg aanwezig moeten zijn. Denk aan symbolen als de vluchtende man naar de nooddeur, maar ook het soort pijlen dat mag worden gebruikt. Voor bestaande bouw is de NEN 6088 norm hierin relevant, voor nieuwbouw kijkt men naar de NEN 3011.

Relevante eisen voor antipaniekverlichting

Om paniek te voorkomen bij calamiteiten moet antipaniekverlichting verplicht worden geïnstalleerd in ruimten groter dan 60m², of in kleinere ruimtes waar gevaarlijke situaties kunnen ontstaan. Het doel van dit type noodverlichting is het ordelijk en snel laten verlopen van een ontruiming bij calamiteiten door vluchtroutes sneller vindbaar te maken.

Net als vluchtwegverlichting worden er o.a. in het Bouwbesluit eisen gesteld rondom lichtsterkte, deze is bij antipaniekverlichting minimaal 0,5 lux met een brandduur van 60 minuten. Antipaniekverlichting moet minimaal binnen 15 seconden na stroomuitval werken, maar 50% van de lichtsterkte moet aanwezig zijn na 5 seconden.

De eisen voor installatiehoogte en tussenafstand zijn vergelijkbaar met die van vluchtwegverlichting. Het zal afhankelijk zijn van de specifieke ruimte welke hoogte en tussenafstand zorgt voor optimale uniforme, schaduwvrije noodverlichting.

In principe kunnen alle lichtbronnen voor vluchtwegverlichting ook worden gebruikt voor antipaniekverlichting. Het gaat hierbij immers ook om niet-continu brandende noodverlichting met soortgelijke eisen. Ook gestandaardiseerde symbolen en pictogrammen (ISO 7010) kunnen op gelijke wijze worden toegepast bij antipaniekverlichting.

Relevante eisen voor oriëntatieverlichting

Dankzij oriëntatieverlichting weten personen altijd waar zij zich bevinden in een gebouw. Het moet in geval van noodsituaties struikel- en valgevaar helpen voorkomen. Het is een directe aanvulling op de benodigde noodverlichting. Volgens de Arbowet wordt een minimale eis van 4 lux aangehouden voor de lichtsterkte van noodverlichting voor oriëntatie, terwijl niet-noodverlichting bedoeld voor oriëntatie 50 lux als minimaal aan zal houden.

Plaatsing van dit type verlichting vinden we terug bij trappen, gangen, toegangswegen, sanitair, opslagruimten en soortgelijke omgevingen. Waar mogelijk wordt daglicht toegepast, zo nodig aangevuld met kunstlicht. Belangrijk is dat er gelijkmatige lichtverdeling is met minimale schaduwvorming.

De Arbowet stelt daarnaast dat het licht geen risico mag vormen voor gezondheid of veiligheid van werknemers. Het primaire doel is veiligheid en het voorkomen van ongelukken. Verder moet de toegepaste lichtkleur de waarneming van de veiligheids- en gezondheidssignalering niet wijzigen of beïnvloeden.

Periodiek onderhoud LED noodverlichting

Vanuit bestaande wet- en regelgeving wordt duidelijk aangegeven dat de installatie en aanwezigheid van noodverlichting niet voldoende is. Er moet ook regelmatig onderhoud worden gepleegd aan deze verlichting. Hiertoe bestaat een wettelijke verplichting.

Periodiek onderhoud geeft meer zekerheid over de correcte werking van aanwezige noodverlichting. Ook minimaliseert goed onderhoud het veiligheidsrisico dat ontstaat in het geval van een calamiteit. We leggen kort uit waar dit actieve onderhoud uit bestaat en welke zaken relevant zijn om hierbij in het achterhoofd te houden.

Wie mag onderhoud van noodverlichting uitvoeren?

Er zijn geen wettelijke beperkingen aan wie onderhoud mag uitvoeren aan geïnstalleerde noodverlichting. Het wordt echter sterk aangeraden om gebruik te maken van een gecertificeerde en gekwalificeerde installateur of onderhoudsmonteur.

Het kiezen van de verkeerde onderhoudsspecialist kan onveilige situaties veroorzaken. De ondernemer blijft altijd eindverantwoordelijke en zal volledig aansprakelijk zijn bij eventuele calamiteiten. Ook boetes bij onvolledig of incorrect onderhoud komen voor de rekening van de ondernemer.

Opstellen relevante documenten / rapportage

De onderhoudsspecialist zou volledige kennis moeten hebben van geldende wet- en regelgeving rondom noodverlichting in Nederland. De specialist moet in staat zijn om werkzaamheden op correcte wijze te documenteren, inclusief testresultaten. Hierdoor is de compliance met bestaande wetgeving goed geregeld.

Relevante documentatie is belangrijk voor de verzekering en bij het uitvoeren van periodieke inspecties. Historische gegevens moeten worden opgeslagen in een logboek en toekomstige planning wordt bij voorkeur ook gedocumenteerd.

Vervangen (onderdelen van) noodverlichting

Zorg dat vervangende onderdelen altijd geschikt zijn voor installatie in de bestaande systemen voor noodverlichting. Kies voor hoge kwaliteit onderdelen van bekende merken, die gecertificeerd zijn volgens geldende wetgeving.

Laat onderhoudswerkzaamheden uitvoeren door een erkende installateur die voldoende veiligheidsmaatregelen neemt om onderhoudswerk correct uit te voeren. Denk onder meer aan het afsluiten van stroominstallaties tijdens onderhoudswerkzaamheden. Na installatie moeten tests worden uitgevoerd. Alle werkzaamheden moeten worden gedocumenteerd voor verzekering en inspectie.

Bij decentrale noodverlichtingssystemen moeten accu’s minimaal elke 2 tot 4 jaar vervangen worden om nog aan geldende eisen te kunnen voldoen. De lampen en armaturen zelf kunnen langer mee, gemiddeld zo’n 10 jaar of meer. Dit is afhankelijk van het type en de kwaliteit van de producten.

Standaard verlichting ombouwen tot noodverlichting

Standaard LED armaturen ombouwen tot noodverlichting is mogelijk en toegestaan, mits er aan de bestaande wet- en regelgeving wordt voldaan. Een armatuur bedoeld voor algemene verlichting kan worden omgebouwd en voorzien van een noodverlichtingsfunctie met een noodunit.

Voor deze optie wordt vaak gekozen vanwege het ontwerp, het ziet er simpelweg mooier uit. De noodverlichting valt zo minder op in het gebouw, terwijl het wel de noodzakelijke functies vervult. Wel is het belangrijk om een aantal aandachtspunten in het achterhoofd te houden:

• De conversie van algemene verlichting naar noodverlichting dient te voldoen aan de norm NEN-EN-IEC 60598-2-22.
• Er moet een onderhoudsvoorschrift worden verstrekt door de samensteller van de noodverlichting. Dit moet worden opgenomen in het (verplichte) logboek en de onderhoudsovereenkomst.
• Tijdens controles moet worden gekeken of de noodverlichting past bij de functionaliteit van het pand. Omgebouwde armaturen worden tijdens zo’n inspectie soms over het hoofd gezien, zorg dus dat deze altijd in de controleronde worden meegenomen.

Hulp nodig met professionele noodverlichting?

Dutch LED heeft de kennis en huis om ondernemers te helpen aan moderne, normconforme noodverlichting. Wij leveren hoogwaardige LED noodverlichtingarmaturen uit eigen voorraad en kunnen de installatie hiervan op locatie verzorgen.

Het komt in de praktijk vaak voor dat ondernemers niet goed op de hoogte zijn van bestaande eisen en wetgeving rondom noodverlichting. Onze lichtexperts kunnen hierbij helpen. Wij zorgen ervoor dat de nieuwe noodverlichting er weer vele jaren tegenaan kan.

Neem vrijblijvend contact op met één van onze lichtexperts voor meer informatie rondom het gebruik en de aanschaf van LED noodverlichting:

Maak vandaag nog een afspraak.